3 krachtige inzichten over EMS bij Paarden

Equine Metabool Syndroom (EMS)

Laten we beginnen met de vraag: wat wordt er verstaan onder EMS? Het is een aandoening bij paarden die te vergelijken is met het metabool syndroom bij mensen. Het is een verzamelnaam voor klachten rondom de stofwisseling. Bij mensen gaat het vooral om een combinatie van verhoogde bloeddruk, verhoogde cholesterolwaarden, overgewicht en een hoge bloedsuikerspiegel.

Bij paarden zie je vaak de combinatie van overgewicht, hoge bloedsuikerspiegel, chronische stress en een verhoogde kans op terugkerende/chronische laminitis.

Stress bij Paarden

Bij paarden heb ik ook chronische stress in het rijtje opgenomen. Tegenwoordig ervaren veel paarden stress, onder andere door de manier van huisvesting. Ze staan relatief veel op stal, hebben vaak te weinig sociaal contact en beweging, krijgen teveel krachtvoer en relatief te weinig ruwvoer. Daarnaast kunnen paarden stress ervaren tijdens het rijden, op wedstrijden, tijdens transport en zelfs op een Paddock Paradise. Daar kunnen ze bijvoorbeeld stress ondervinden door een instabiele kudde of doordat ze niet bij het voer kunnen komen omdat ze door dominantere paarden worden weggejaagd.

Mechanisme van Stress

Wanneer je iets stressvols meemaakt, geeft de hypothalamus hormonen (CRH) af die de hypofyse activeren om andere hormonen (ACTH) aan te maken. De hormonen die de hypofyse aanmaakt, zetten de bijnieren aan om snel veel cortisol te produceren. Daardoor gaat de bloeddruk omhoog en komt er veel glucose vrij dat is opgeslagen in de lever. Dit is nuttig in acute stresssituaties om te vechten of te vluchten.

Tegenwoordig hebben we echter te maken met chronische stress, waardoor de HPA-as ontregeld raakt. Er blijft constant cortisol in de bloedbaan en de stresscascade wordt niet meer gestopt. Continu teveel cortisol is slecht voor het lichaam omdat cortisol o.a. het immuunsysteem onderdrukt.

Gevolgen van Chronische Stress

De bijnieren raken uitgeput door chronische stress, maar ook door het veelvuldig geven van medicatie met corticosteroïden (prednison en aanverwante middelen, de meeste eindigend op -cort) kan de bijnieren uitputten.

PPID (Ziekte van Cushing)

De ziekte van Cushing, tegenwoordig PPID genoemd (Pituitary Pars Intermedia Dysfunction), is een gevolg van uitgeputte bijnieren, waardoor er constant teveel cortisol in de bloedbaan is. PPID is het niet goed functioneren van de middenkwab van de hypofyse.

De ziekte van Cushing heeft diepgaande effecten op het basaal metabolisme van vele orgaansystemen, aangezien glucocorticoïdreceptoren in het gehele lichaam voorkomen. Zo bevordert de ziekte een verhoogde afbraak van eiwitten en een verlaagde eiwitaanmaak, wat leidt tot atrofie van de huid, algehele spierslapte en atrofie van de spieren.

Door het verlies van eiwitten in het beenweefsel ontstaat osteopenie/osteoporose. Daarnaast bevordert de ziekte de omzetting van eiwitten in koolhydraten (gluconeogenese), wat leidt tot een langdurige verhoging van glucose in het bloed. Om de grote hoeveelheden glucose in de cellen te krijgen, produceert de alvleesklier veel insuline (hyperinsulinisme). Een hoog insulinegehalte bevordert op zijn beurt de aanmaak van vetten, wat leidt tot abnormale vetafzetting aan de romp en de hals, bekend als de zogenaamde Cresty Neck.

Obesitas

Paarden hebben meestal vrije toegang tot energierijke weides. Bovendien worden paarden, wanneer de weidetoegang daalt, bijgevoerd met hooi en vaak ook energierijk krachtvoer. Waar paarden in de natuur in de winter op de vetreserves kunnen teren die ze in de zomer hebben opgebouwd, worden ze tegenwoordig in de winter vaak nog bijgevoerd met krachtvoer. Dit onderbreekt de natuurlijke gewichtsreductie en ondersteunt eerder een gewichtstoename.

Paarden worden zwaarder door een te rijk dieet en door relatief te weinig beweging. Wanneer paarden zwaarder worden, worden de vetcellen in het lichaam groter, met name het vet rond de organen en in de buikholte. Dit vetweefsel produceert stoffen die het lichaam ongevoelig maken voor insuline (insulineresistentie). Daarnaast produceert visceraal vet ontstekingsstoffen. Het paard krijgt te maken met een concentratie van pro- inflammatoire stoffen ( cytokinen ), wat we Low Grade Inflammation noemen. Het immuunsysteem raakt op den duur uitgeput omdat het constant actief moet zijn om de laag gradige ontstekingen onder controle te houden.

Mogelijke Therapie

De belangrijkste mogelijke therapiepunten zijn:

• Verhoging van de activiteit van het paard
• Dieetrestricties
• Als extra ondersteuning zou je onze paddenstoelenmix kunnen geven om het immuunsysteem te versterken om zo mogelijke uitputting van het immuunsysteem te voorkomen. De paddenstoel Cordyceps Sinensis, die in de paddenstoelenmix zit, lijkt bij dieren een hypoglycemische werking te hebben. Het blijkt dat Cordyceps Sinensis in staat is om de vrijmaking van insuline te stimuleren en de gevoeligheid van de cellen voor insuline te verhogen.

Referenties

1. Kiho T, Ookubo K, Usui S, Ukai S, Hirano K. “Structural features and hypoglycemic activity of a polysaccharide from the cultured mycelium of Cordyceps Sinensis” (1999)
2. Xue H, Hao Z, Gao Y, Cai X, Tang J, Liao X, Tan J. “Research progress on the hypoglycemic activity and mechanisms of the natural polysaccharides” (2023)
3. Johnson P.J. “The Equine metabolic Syndrome: peripheral Cushings Syndrome” (2002)